Η Μακεδονομάχος Ελένη Χατζοπούλου από το Ανταρτικό (Ζέλοβο) Φλωρίνης
Γράφει ο Παναγιώτης Πασχαλίδης * |
Ο Μακεδονικός Αγώνας υπήρξε ένας κρίκος στην αλυσίδα των εξεγέρσεων για την απελευθέρωση της Μακεδονίας. Αποτελεί µια από τις πιο ένδοξες σελίδες της νεότερης ελληνικής ιστορίας, γραµµένη µε αίμα μαρτύρων, ηρωισμούς και ολοκαυτώματα. Οι πρωταγωνιστές του προέρχονταν από ολόκληρο τον Ελληνισµό. Ωστόσο, το κύριο βάρος του Αγώνα το σήκωσε ο γηγενής πληθυσµός της Μακεδονίας, ο οποίος όχι µόνο αγωνίστηκε µόνος και αβοήθητος, για τριάντα περίπου χρόνια για να διαφυλάξει την ελληνικότητά του από τις διάφορες εχθρικές προπαγάνδες, αλλά και συμπαραστάθηκε µε θέρµη και αποτελεσματικότητα τους Μακεδονομάχους που έσπευσαν από κάθε γωνιά της ελληνικής πατρίδας στη Μακεδονία για να πάρουν μέρος στην ένοπλη φάση του Αγώνα, στα χρόνια 1904 – 1908.
Η βουλγαρική προπαγάνδα από εξαρχικούς δασκάλους και ιερείς στα µμακεδονικά χωριά τυπικά αποσκοπούσε στον θρησκευτικό προσηλυτισμό. Ουσιαστικά όμως απέβλεπε στην ισχυροποίηση των βουλγαρικών θέσεων στην Μακεδονία. Γιατί τα χρόνια εκείνα οι διακρίσεις των πληθυσµών στη νευραλγική αυτή περιοχή των Βαλκανίων δεν γινόταν µε βάση την εθνική τους ταυτότητα, αλλά τη θρησκευτική τους επιλογή. Εξαρχικός ή Σχισµατικός σήμαινε αντίστοιχα Βούλγαρος και Πατριαρχικός ή Ορθόδοξος, Έλληνας. Ο ιερέας και ο δάσκαλος αναδείχθηκαν στα χρόνια εκείνα τα ισχυρότερα στηρίγματα του χειμαζόμενου Γένους, περιορίζοντας στο ελάχιστο τα αποτελέσατε της βουλγαρικής προπαγάνδας. Και όταν οι Βούλγαροι διαπίστωσαν, ότι δεν µπορούσαν να επιβληθούν µε ειρηνικά µέσα, σταδιακά, από το 1895 και εξής, πέρασαν στη βία των όπλων.
Τον Ιούλιο του 1903, στην περιοχή της βορειοδυτικής Μακεδονίας, οι Βούλγαροι κήρυξαν την εξέγερση του Ίλιντεν, για να προβάλουν δήθεν το Μακεδονικό Ζήτηµα στην Ευρώπη, αλλά µε απώτερο σκοπό να ενσωματώσουν τη Μακεδονία στο βουλγαρικό κράτος, µε την ίδια µέθοδο που είχαν προσαρτήσει, λίγα χρόνια πρωτύτερα (1885) την Ανατολική Ρωµυλία. Επιλεγµένοι τους στόχοι υπήρξαν τα ελληνικά βλαχοχώρια Κλεισούρα, Κρούσοβο και Νυµφαίο, τα οποία, αν καταλαµβάνονταν θα παρέλυε – πίστευαν οι Βούλγαροι – κάθε µορφής αντίσταση. Αλλά οι Τούρκοι σύντοµα πέρασαν στην αντεπίθεση και έτσι η επανάσταση του Ίλιντεν έσβησε σαν πυροτέχνηµα. Τραγικά θύµατά της, ωστόσο, υπήρξαν κυρίως οι Έλληνες, που σφυροκοπήθηκαν άγρια και από τους Βούλγαρους και από τους Τούρκους.
Πρωτοπόροι στον Αγώνα στάθηκαν ο Ίων Δραγούµης, γραµµατέας του ελληνικού Προξενείου στο Μοναστήρι ο οπλαρχηγός Καπετάν Κώττας και ο Μητροπολίτης Καστοριάς Γερµανός Καραβαγγέλης. Από το 1902 ο Δραγούµης, κηρύσσοντας αληθινή εθνική σταυροφορία στην ευρύτερη περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας, κατηχούσε, εµψύχωνε, όριζε διοικητικές επιτροπές σε πόλεις και χωριά και οργάνωσε τη “Μακεδονική Άµυνα” στην περιοχή Μοναστηρίου. Την άνοιξη του 1904 στάλθηκαν µυστικά στη Μακεδονία τέσσερις παράξενοι ζωέµποροι. Στην πραγµατικότητα ήταν αξιωµατικοί του ελληνικού στρατού. Ανάµεσά τους και ο Παύλος Μελάς, µε το ψευδώνυµο Πέτρος Δέδες. Ο Μελάς ξαναγύρισε στη Μακεδονία τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου µε δικό του αντάρτικο σώµα, ως καπετάν Μίκης Ζέζας, σύνθεση των ονοµάτων των δύο παιδιών του. Οι Μακεδόνες τον δέχθηκαν σαν ελευθερωτή. Ο λαός σιγά σιγά αναθάρρησε. Και όταν στις 13 Οκτωβρίου του 1904 το βόλι τον έριξε νεκρό στη Στάτιστα, έγινε εθνικό σύµβολο και πέρασε σαν ήρωας στην αιωνιότητα. Γιατί ο θάνατός του, αντί να αποθαρρύνει, θέριεψε τον Αγώνα. Ο Παύλος Μελάς δεν ήταν βέβαια ούτε ο πρώτος ούτε ο τελευταίος Έλληνας νεκρός του Μακεδονικού Αγώνα.
Αλλά η απήχηση της αυτοθυσίας του ενήργησε ως καταλύτης, εµπνέοντας κι άλλους εθελοντές, που έσπευσαν από την ελεύθερη Ελλάδα, για να σµίξουν µε τους Μακεδόνες αντάρτες.
Μία γυναίκα που έζησε όλες τις μεγάλες στιγμές τους 20ου αιώνα ως πρωταγωνίστρια! ήταν και η Ελένη Χατζοπούλου. Μία πρωταγωνίστρια των εθνικών αγώνων και της ζωής!
Η Ελένη Χατζοπούλου αναγνωρίσθηκε ως μακεδονομάχος και κατετάγη στην κατηγορία των πρακτόρων Β΄ Τάξης με αύξοντα αριθμό 58 όπως φαίνεται στο υπ αριθμό 28 φύλλο της εφημερίδας της κυβερνήσεως της 15ης Φεβρουαρίου 1963. Γεννήθηκε στο χωριό Ανταρτικό (τέως Ζέλοβο) Φλώρινας το έτος 1896, χωριό το οποίο διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο κατά τον Μακεδονικό Αγώνα, με τον θρυλικό οπλαρχηγό του, Παύλο Κύρου, τους καλούς προκρίτους και τους γενναίους κατοίκους, οι οποίοι μικροί και μεγάλοι συνέβαλαν στον θαρραλέο εκείνον εθνικό αγώνα.
Ο πατέρας της, ιερέας το επάγγελμα, ονομαζόταν Ηλίας Χρήστου Ευθυμίου, η μητέρα της Δήμητρα το γένος Χρήστου Μαύρου, αμφότεροι μακεδονομάχοι – μνημονευόμενοι και από τον αείμνηστο Παύλο Μελά στα ιστορικά του. Πριν να χειροτονηθεί ο πατέρας της ήταν δάσκαλος, υπηρετήσας στο Κρατερό. Μετά τον θάνατό του η οικογένεια έλαβε το επίθετο Παπαηλιού. Η Ελένη με τον αδελφό της Παντελή, μετέφεραν τρόφιμα στην σπηλιά Ζάπρα μέσα στο Δάσος καθώς και σε σπηλιά της Αγίας τριάδος Πισοδερίου. Προσέφερε τις υπηρεσίες της ως νοσοκόμα και επέδενε τα τραύματα των με τον βίαιο θάνατο να ελλοχεύει σε κάθε τους βήμα. Πράγματι, η οικογένεια της Ελένης Χατζοπούλου πλήρωσε βαρύ φόρο αίματος για την πατρίδα! Δύο αδέρφια της σκοτώθηκαν από τους Βούλγαρους θυσιαζόμενοι για τα ελληνικά ιδεώδη και την πατρίδα που δοκιμάζονταν εκείνη την περίοδο.
Ο οπλαρχηγός μακεδονομάχος Παύλος Κύρου τελείωσε το Ελληνικό δημοτικό σχολείο του Αντάρτικου με δάσκαλους τους Ανταρτιώτες Νικόλαο Σιδέρη και Συμεών Σίμου. Ήταν εγγονός του ξακουστού κλεφταρματολού Ναούμ Κύρου. Από μικρός ακολούθησε τον κλεφταρματολό καπετάν Ναούμ από την Ιεροπηγή Καστοριάς και γνώρισε καλά την περιοχή των Κορεστίων. Το 1881 συμμετείχε στην απαγωγή του Τούρκου καϊμακάμη (έπαρχου) στη Φλώρινα μαζί με τον καπετάν Ναούμ και τον Γεώργιο Δούκα (καπετάν Νταβέλη) από τη Γαλατινή. Συνεργάστηκε με τον Παύλο Μελά στις τελευταίες του επιχειρήσεις.
Στις 19 Νοεμβρίου του 1906 στο Τρίγωνο Φλώρινας, έπεσε σε ενέδρα Οθωμανικού αποσπάσματος. Ακολούθησε συμπλοκή στην πλατεία του χωριού. Στη διάρκεια της συμπλοκής πυροβολήθηκε από ντόπιο Βουλγαρίζοντα κοντά στη βρύση της πλατείας, όπου και εξέπνευσε.
Ο οπλαρχηγός μακεδονομάχος Λάζαρος Κύρου, γιός του Παύλου Κύρου, γεννήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα στον Ζέλοβο (Ανταρτικό) Πρεσπών του νομού Φλώρινας. Συγκρότησε ένοπλο σώμα του οποίου τέθηκε επικεφαλής
Η Ελένη παντρεύτηκε τον γιο του θρυλικού οπλαρχηγού Παύλου Κύρου, Λάζαρο το 1913, χηρεύσασα έκανε δεύτερο γάμο στον Άγιο Γερμανό το 1921 με τον Ευθύμιο Χατζόπουλο όπου απέκτησε τέσσερα παιδιά, την Όλγα Πασχαλίδου (μητέρα μου), τον Χρήστο Χατζόπουλο, τον Κωνσταντίνο Χατζόπουλο και τον Ευάγγελο Χατζόπουλο. Πρόσφερε τις εθνικές της υπηρεσίες από την εφηβική της ηλικία κατά τον Μακεδονικό Αγώνα και όχι μόνο, μέχρι τον θάνατό της το έτος 1976.
Ως προς την μόρφωσή της, ήταν απόφοιτος της Δ΄ τάξης του Μοδέστειου Δημοτικού Σχολείου Πισοδερίου. Και όμως, χάριν της μελέτης πολλών βιβλίων της πατρικής της βιβλιοθήκης, χειρίζονταν θαυμάσια την ελληνική γλώσσα και πολλές φορές την καθαρεύουσα.
Η ίδια αγωνίστηκε σθεναρά για την πατρίδα, αλλά δεν πρέπει να ξεχάσουμε την Ελληνίδα μάνα: Η παπαδιά μητέρα της κράτησε την οικογένεια και την πότισε με τα νάματα του Ελληνισμού, σε εποχές δύσκολες. Έλεγε στον σύζυγο της ότι κοίτα μη σε κάνουν βούλγαρο γιατί εγώ θα σε σκοτώσω με το τσεκούρι, εσύ δεν έχεις να φοβηθείς τίποτα, είσαι μέσα στην εκκλησία.
Σήμερα είναι εύκολο να μιλούμε για την Ελλάδα και πολλές φορές τα λόγια φαντάζουν κουραστικά εάν δεν μπορούμε να αναλογιστούμε σε ποιες συνθήκες προσέφεραν οι άνθρωποι αυτοί τις εθνικές τους υπηρεσίες: κόντρα σε οργανωμένες συμμορίες, κόντρα σε τρομοκρατία και ανθελληνική προπαγάνδα, με τον βίαιο θάνατο να ελλοχεύει σε κάθε τους βήμα.
Νοιώθω δέος όταν μιλώ γι’ αυτούς τους ήρωες και αυτές τις ηρωίδες, όπως η Ελένη Χατζοπούλου. Η ζωή της έμελλε να ακολουθήσει την ιστορική πορεία της Ελλάδας και των Πρεσπών. Τολμώ να πω ότι η ζωή της είναι η επιτομή της αγωνιζόμενης Πρεσπιώτισας. Γιατί η Περιοχή μας είναι ο τόπος που γνώρισε τις μεγαλύτερες καταστροφές από την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα, την τριπλή Κατοχή και τον αδελφοκτόνο εμφύλιο πόλεμο.
Τα σημάδια των πολέμων αυτών έχουν σημαδέψει τον τόπο, που ακολούθησε την πατρίδα μας σε όλες τις δύσκολες στιγμές του 20ουαιώνα.
Στα διαστήματα ειρήνης οι άνθρωποι προσπαθούσαν να απαλύνουν τις πληγές που άφηναν οι πόλεμοι. Προσπαθούσαν να φτιάξουν τη ζωή τους. Μέχρι να έρθει η επόμενη λαίλαπα!
Σε αυτό το τοπίο έζησε και έδρασε η Ελένη Χατζοπούλου. Πρωταγωνίστρια στον πόλεμο και την ειρήνη. Μία γνήσια Ελληνίδα!
Φίλες και φίλοι,
Τα στήθη μου γεμίζουν από υπερηφάνεια αντικρίζοντας την προτομή της Ελένης Χατζοπούλου που τοποθετήθηκε από το Υπουργείο Εθνικής Αμύνης στο φυλάκιο Λαιμού – προτομή γυναίκας Μακεδονομάχου! Μίας γυναίκας που έχει κερδίσει επάξια τη θέση της στο πάνθεον των Μακεδονομάχων, δίπλα στις θρυλικές μορφές του Ελληνισμού που έδωσαν και τη ζωή τους για να είμαστε σήμερα ελεύθεροι.
Κλίνω ευλαβικά το γόνυ μπροστά σε μία μορφή που τίμησε την Περιοχή μας , μου έμαθε σαν εγγονό της τι θα πει Ελλάδα, τι θα πει Μακεδονία. Το παράδειγμα της ας είναι φάρος φωτεινός για όλους μας.
Ζήτω η Ελλάδα, Ζήτω η Μακεδονία μας
Σας ευχαριστώ.
Σημ.: Το ανωτέρω κείμενο επρόκειτο να αναγνωσθεί από τον π. Δήμαρχο Πρεσπών κ. Παναγιώτη Πασχαλίδη στο πλαίσιο της 22ης Χορωδιακής Συνάντησης που είχε οργανώσει ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Φλωρίνης «Ο Αριστοτέλης» τον Νοέμβριο του 2015. Η εκδήλωση δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, σε ένδειξη πένθους λόγω του θανάτου του Μεγάλου Ευεργέτη του συλλόγου Δημήτρη Λιώτση που συνέβη λίγες μέρες πριν την εκδήλωση (1-11-2015). Ακολούθως για τα επόμενα έτη ο θεσμός των Χορωδιακών Συναντήσεων του «Αριστοτέλη» έπαψε, λόγω των εξόδων που αυτά ήταν αδύνατον να καλυφθούν από τον σύλλογο και διότι ο Δήμος Φλώρινας έπαψε να τις χορηγεί.
