Βασίλειος Μπάλκος (1874-1943) – Ο Πρεβεζάνος Νομάρχης Φλωρίνης

Γράφει ο Σπύρος Παπαχαρίσης |

Ο Βασίλειος Μπάλκος υπήρξε Νομάρχης Φλωρίνης από τον Οκτώβριο του 1930, όταν και ανέλαβε καθήκοντα, έως και τον Δεκέμβριο του 1932. Αντικατέστησε τον Παύλο Καλλιγά ο οποίος είχε ορισθεί τότε Γενικός Γραμματέας της Γενικής Διοικήσεως Μακεδονίας. Τον Βασίλειο Μπάλκο αντικατέστησε ο Γεώργιος Ράντης.

Καταγόταν από την Πρέβεζα στην οποία γεννήθηκε το 1874. Η Φλώρινα και η περιοχή της ήταν για τον Βασίλειο Μπάλκο γνώριμος τόπος. Κατά την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα από το 1903 έως το 1908 διετέλεσε αντιπρόσωπος του Μακεδονικού Κομιτάτου υπεύθυνος στο να εφορεύει στα σχολεία της περιφέρειας Φλώρινας, Μοναστηρίου και Πισοδεριού.

Μια εκτενής βιογραφία του Βασιλείου Μπάλκου δημοσιεύεται στα «Άπαντα Ηλία Β. Βασιλά», (Επιμ. Νίκος Δ. Καράμπελας), Δήμος Πρέβεζας & Ίδρυμα Ακτία Νικόπολις, Πρέβεζα 2012, (σελ. 581-584), την οποία αναδημοσιεύουμε στη συνέχεια.

Στη δημοσιευόμενη φωτογραφία φωτογραφίζονται ο Νομάρχης Βασίλειος Μπάλκος, με την άσπρη γενειάδα. Δεξιά του ο Ιωάννης Θεοδοσίου, πρώτος αιρετός δήμαρχος Φλωρίνης (1925-1929), ο οποίος τότε διατηρούσε κατάστημα γεωργοκτηνοτροφικών προϊόντων. Αριστερά του Μπάλκου είναι ο τότε Δήμαρχος Φλώρινας Τέγος Σαπουντζής και άκρη αριστερά ο τότε Διευθυντής του Δενδροκομικού Σταθμού (Φυτωρίου) Φλωρίνης, Ιωάννης Κουφοπαντελής. Η φωτογραφία έχει ληφθεί στην περιοχή του φυτωρίου το 1932 και ανήκει στην συλλογή Γεωργίου Θεοδοσίου του Ιστορικού Αρχείου του ΦΣΦΑ.

Απερχόμενος ο Βασίλειος Μπάλκος από τη Φλώρινα θα αποστείλει στις εφημερίδες ένα μήνυμα προς τους κατοίκους του Νομού. Η τοπική εφημερίδα «Φωνή του Λαού» θα δημοσιεύσει ένα «κατευόδιον» προς το αποχωρούντα νομάρχη, δηλωτικό της ποιότητας του έργου και του ανθρώπου που υπηρέτησε επί διετία επικεφαλής της διοίκησης του νομού. Παραθέτουμε και τα δυο αυτά κείμενα:

————————

Προς τους κατοίκους του Νομού Φλωρίνης 1

Μετά διετή συμβίωσιν αποχωριζόμενος υμών, προς ους κατά το παρελθόν με συνέδεσαν άρρηκτοι ιεροί δεσμοί, καθήκον θεωρώ, όπως ευχαριστήσω πάντας τους συντρέξαντάς με εις το πολύμοχθον και πολυσχιδές έργον και παρακαλέσω, ίνα αν τινα εν τη επιτελέσει των καθηκόντων ή άλλως δυσηρέστησα μη μνησικακή αναλογιζόμενος την ανθρωπίνην ατέλειαν και το δύσκολον της θέσεώς μου, όπερ ουδόλως παράδοξον να με κατέστησεν ενίοτε δυσάρεστον.
Διαβεβαιών δ΄ότι και εγώ κατ΄ουδενός μνησικακώ, απέρχομαι εις πάντας πάντα τ΄ αγαθά ευχόμενος και εις τον διάδοχόν μου, όπως πληρώση τα εξ αδυναμίας μου ή εξ άλλων λόγων καταλειφθέντα ενταύθα υπ΄ εμού κενά.
Β. Μπάλκος

———————–

Ο τέως Νομάρχης κ. Βασίλ. Μπάλκος 2

Εις άλλην στήλην δημοσιεύουμεν ωραίον και πλήρη μετριοφροσύνης αποχαιρετισμόν του Β. Μπάλκου προς τους κατοίκους του Νομού Φλωρίνης επί τη αναχωρήσει του.
Άνθρωπος του καθήκοντος ο κ. Β. Μπάλκος εργατικώτατος, ουδέποτε έλειψεν εκ του γραφείου του ει μη μόνον όταν απουσίαζεν χάριν περιοδείας, όπως εκ του σύννεγυς εξετάση διάφορα τοπικά ή και γενικωτέρας φύσεως ζητήματα.
Προσηνύς πάντοτε και ευπροσήγορος προς πάντας τους προσερχομένους δι΄ υποθέσεις των πολίτας ή χωρικούς, ήκουε προθύμως και ενήργει όσον ηδύνατο απατελσματικώτερον δια να ευχαριστήση τους πάντας.
Αλλά μήπως ένας Νομάρχης είνε παντοδύναμος, ώστε να λύη κατά βούλησιν και συνείδησιν τα πάσης φύσεως εμφανιζόμενα ενώπιον αυτού ζητήματα των κατοίκων του Νομού;
Δυστυχώς ο επίσημος Οργανισμός της διοικήσεως είνε τόσον ατελής, ώστε ο Νομάρχης να καταντά απλή σκιά εξουσίας.
Ημείς ειθισμένοι εκ παλαιάς εποχής καθ΄ ην οι Τούρκοι Νομάρχαι (Βαλήδες) είχον δικτατορικά σχεδόν δικαιώματα απορούμεν μελαγχολούμνεν και θλιβόμεθα διότι ο Νομάρχης δεν είνε ανώτερος του Διοικητού της Χωροφυλακής, δυνάμενος να διατάσση τον κ. Ταμίαν, ν΄ανακαλή εις την τάξιν τον παρεκτρεπόμενον Δασάρχην, ν΄αναμιγνύεται εις τα στρατ. Καθήκοντα των Αξιωματικών και ν’ απολύη αμέσως της θέσεώς του τον Διευθυντήν των τριών Τ.
Ο κ. Μπάλκος είναι άξιος ιδιαιτέρων επαίνων διότι ειργάσθη εξαιρετικώς επί γενικωτέρας φύσεως Εθνικού ζητήματος διαφωτίσας την Κυβέρνησιν περί της πραγματικής του τόπου καταστάσεως και υποδείξας τα μέσα, άτινα εφαρμοζόμενα τυχόν θέλουσιν αποφέρη πλείστους και αγλαούς καρπούς.
Η κοινή γνώμη έχουσα αγαθήν ανάμνησιν της διετούς παραμονής μεταξύ υμών του κ. Μπάλκου εύχεται αυτώ «Κατευόδιον» και παν το ποθητόν.

---

Βιογραφικά Βασιλείου Μπάλκου

«Άπαντα Ηλία Β. Βασιλά», (Επιμ. Νίκος Δ. Καράμπελας), Δήμος Πρέβεζας & Ίδρυμα Ακτία Νικόπολις, Πρέβεζα 2012, (σελ. 581-584)

Ιθύνων νους στο Ηπειρωτικό Κομιτάτο ήταν ο ρασοφόρος μαθητής της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης Βασίλειος Μπάλκος, ο όποιος θα μας απασχολήσει πιο πολύ αμέσως, γιατί υπήρξε μια εξαιρετική φυσιογνωμία εθνική, που τίμησε εξαιρετικά τον τόπο του.

Ο Βασίλειος Μπάλκος γεννήθηκε στην Πρέβεζα το 1874 αποθανών τον Απρίλιον του 1943 στην Αθήνα εξυπηρετούμενος και συντηρούμενος από την πλούσια στοργικότατη αδελφή του Αγγελική.
Σε ηλικία 16 ή 17 ετών μετέβη στη Θεολογική Σχολή Χάλκης, όπου εσπούδαζε Θεολογία.
Ίσως ο μητροπολίτης Προύσης Δωρόθεος Μαμμέλης, ο κατόπιν Πρεβέζης και Νικοπόλεως, ενδιαφέρθηκε γι? αυτόν. Μη έχων στην Πόλη συγγενή κηδεμόνα ανέλαβε τούτον ο Ποντοηρακλείας. Το 1895 απεφοίτησε της Σχολής περιβληθείς φυσικά το ράσο και προοριζόμενος για μητροπολιτικό μελλοντικώς αξίωμα.
Το Πατριαρχείο, που ασκούσε τότε και μέχρι του 1923 τα έργα της ελληνικής και χριστιανικής των Ελληνοπαίδων αγωγής, τον έστειλε ως Ελληνοδιδάσκαλον στη Ρουμανία, στη Ντόλτσαν, όπου η Ρουμανική προπαγάνδα ενοχλούσε έντονα και πιεστικά τις πολυάριθμες και ανθηρές ελληνικές κοινότητες και τα σχολεία και ιδρύματά της.

Η Ντόλτσα είχε περίφημο αριστοκρατικό παρθεναγωγείο της ελληνικής παροικίας. Εκεί αγάπησε την διδασκάλισσα Ματρώνα, την οποίαν ενυμφεύθη ως διάκονος, αποβαλών τα ράσα. Από το 1903 έως το 1908 διετέλεσεν αντιπρόσωπος του Μακεδονικού Κομιτάτου συνεργαζομένου με το Πατριαρχείο στο Μοναστήρι … @ Αθηνών να εφορεύη στα σχολεία της περιφερείας Φλώρινας, Μοναστηρίου και Πισοδεριού. Ήταν η εποχή του ηρωικού Μακεδονικού αγώνος κατά των Βουλγάρων κομιτατζήδων, που περιέγραψε γλαφυρά η Πηνελόπη Δέλτα και ο Ίων Δραγούμης.

Στο Μοναστήρι εγνώρισε και τον Κρήτα δημοδιδάσκαλον Δημήτριον Λαμπράκην, τον εκδότην κατόπιν της εφημερίδος «Βήμα», με τον οποίον συνεδέετο έκτοτε διά στενής φιλίας. Εκεί υπηρετούσεν ως Ελληνοδιδάσκαλος και ο Πρεβεζάνος Θωμάς Τσούτσουρας, υπάλληλος αργότερα του γραφείου Ατμοπλοΐας του Γ. Ποταμιάνου στην Πρέβεζα και φίλος ωσαύτως του Δ. Λαμπράκη. Ο Τσούτσουρας από το 1926-1944 ήταν υπάλληλος του Δήμου Πρεβέζης και επειδή ο γλίσχρος μισθός του δεν έφθανε να θρέψη την φαμίλια του κατέφευγε συχνά στον Δημήτριο Λαμπράκη στην Αθήνα όπου εισέπραττε γενναίο φιλοδώρημα.

Με την λήξιν του Μακεδονικού αγώνος το 1908 ο Βασίλειος Μπάλκος διωρίσθη Διευθυντής του Εθνικού Οικοτροφείου Αθηνών, ιδρυθέντος παρά της Εταιρείας του Ελληνισμού, που είχε για σκοπό την περίθαλψη, μόρφωσι και πρόοδο των τέκνων των θυμάτων των Μακεδονομάχων. Αυτού με ενέργειες του Μπάλκου έμεινε και ο Παναγιώτης Κρόκος και άλλα παιδιά της Πρέβεζας. Το οικοτροφείον τούτο διετηρήθη μέχρι του 1911.
Το 1911 έρχεται στην Πρέβεζα διορισμένος από το Πατριαρχείο, ως επίτροπος των Σχολών της πόλεως και του νομού Πρεβέζης, Καϋμακαμλήκι.

Κατά τον απελευθερωτικό Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1912-1913 στην Ήπειρο έπαιξε σημαντικό ρόλο καθοδηγών τας στρατιωτικάς και πολιτικάς αρχάς τας ελληνικάς να λαμβάνουν ορθές και φρόνιμες αποφάσεις στην διεξαγωγή του εκεί πολέμου.
Πριν αρχίση ο πόλεμος του 1912, έστελνε από την Πρέβεζα ανθρώπους δικούς του, ψαράδες κυρίως και ελάμβανε και έδινε οδηγίες και όπλα από το τάγμα του Ελληνικού στρατού Βονίτσης και του απέναντι της Πρέβεζας φρουρίου του Ακτίου.

Διετέλεσε διοικητής του Κατζά Μαργαριτίου το 1912-13 μια περιοχή όπου η τουρκαλβανική μειονότης ανέπτυσσε ανθελληνική δράσι, εν συνεργασία με την τότε εμφανιζόμενη ιταλική ιμπεριαλιστική προπαγάνδα στην Αλβανία. Οργάνωσε αντάρτικα εθελοντικά σώματα εν συνεργασία με τον τότε υπολοχαγό Δημήτριο Ν. Μπότσαρη ν? αντιμετωπίσουν τους Τσάμηδες που ενοχλούσαν σοβαρά την ελληνική στρατιωτική παράταξι που είχεν από τις αρχές Νοεμβρίου, αρχίσει να περισφίγγη το κλειό γύρω από τα Γιάννινα. Το 1913 απέβαλε τα ράσα γενόμενος θερμός οπαδός του εθνάρχου Ελευθερίου Βενιζέλου, ο οποίος πολύ τον εκτιμούσε.

Το 1917-20 ήταν βουλευτής του Φιλελευθέρου Κόμματος, εκλεγείς στις εκλογές του Μαΐου του 1915 με τους Μήτσο Δαγκλή και Γ. Γερογιάν νη. Είναι η περίφημη βουλή των Λαζάρων, όπως την επωνόμασαν οι αντιβενιζελικοί, του Μαΐου 1915.

Το 1920-1922 εξελέγη εκ νέου βουλευτής με τον Μήτσο Δαγκλή.
Η επανάστασις του Πλαστήρα τον διώρισε, το 1923, Δήμαρχο Πρεβέζης. Εξελέγη τον Οκτώβριον του 1924 εκ νέου Δήμαρχος Πρεβέζης, στις τότε Δημοτικές εκλογές μέχρι του 1929. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος τον διώρισε Νομάρχην Ηλείας, καθ? υπόδειξιν τού Δημητρίου Λαμπράκη, όπου έμεινε από 7.5.1930 έως 6.8.1930. Από 7.8.1930 έως 3.12.1932 ομοίως Νομάρχης Φλωρίνης, ζητήσας όπως μου έλεγε ο ίδιος να πάη στα παλιά του, εκείνα μέρη, για να λάβη μέτρα κατά της ανανεωθείσης Σερβοσλαβικής προπαγάνδας.

Εισηγήθη σωτήρια μέτρα. Υπάρχουν εκθέσεις του, μου έλεγε.
Έκαμε επίσης Νομάρχης Κεφαλληνίας από 21.2.1933 έως 17.3.1933. Το 1934 εξελέγη πάλι Δήμαρχος Πρεβέζης όπου διετέλεσε μέχρι της εισόδου των Ιταλών στην πόλη μας στις 20.4.1941. Οι Ιταλοί τότε τον έπαψαν. Το 1937-38 ενήργησε και κτίσθηκε η δημοτική αγορά, ένα πελώριο κτίριο σύγχρονο και επαρκέστατο για τις ανάγκες της Πρέβεζας.

Με μια μικρή και ασήμαντη σύνταξη ζούσε φτωχικά από το 1941-42 σ? ένα παλιόσπιτο στο Τσαβαλοχώρι, ώσπου η φιλόστοργη αδελφή του Αγγελική τον έφερε, το 1943, και τον περιέθαλψε μέχρι του θανάτου του, τον Απρίλη του 1943 συμβάντα, στην Αθήνα.

Απέθανε τιμιώτατος και πτωχότατος, ενώ μπορούσε από την πολιτική να έχη δικό του σπίτι και περιουσία. Εδώ προσιδιάζει η ρήσις του Θουκυδίδου για τον πολύ Περικλή: «Χρημάτων αδωρότατος εγένετο». Για πολλούς η πολιτική, ως γνωστόν, υπήρξε προσοδοφόρος.

Ο Βασίλειος Μπάλκος κατείχε ευρύτατη ιστορική και εγκυκλοπαιδική μόρφωσι και ήταν ρήτωρ εκκλησιαστικός ευφραδέστατος. Είχα την ευτυχία να τον ακούσω κηρύττοντα από του άμβωνος του ναού του Αγίου Χαραλάμπους δύο ή τρεις φορές και κατεγοητεύθηκα από την καλλιέπειαν και γλαφυρότητα της ρητορικής του.

Επιμέλεια, έρευνα:
Σπύρος Παπαχαρίσης

* Ευχαριστώ τον κ. Σπύρο Σκλαβενίτη, προϊστάμενο των Γ.Α.Κ. – Αρχείων Ν. Πρέβεζας για την αποστολή του σχετικού αποσπάσματος που περιλαμβάνει τη βιογραφία του Β. Μπάλκου, από το βιβλίο: «Άπαντα Ηλία Β. Βασιλά», (Επιμ. Νίκος Δ. Καράμπελας), Δήμος Πρέβεζας & Ίδρυμα Ακτία Νικόπολις, Πρέβεζα 2012

——————————–

1. «Έθνος», 10/12/1932, φ. 97 και «Φωνή του Λαού» 25/12/1932, φ. 762

2. «Φωνή του Λαού» 25/12/1932, φ. 762

@. Πρέπει να παραλήφθηκαν μερικές λέξεις από το τυπογραφείο και δημιουργείται κενό ως προς την κατανόηση του κειμένου του Ηλία Βασιλά.